DUSZNIKI-ZDRÓJ /niem. Bad Reinerz/ – (530-570 m) – Miasto i uzdrowisko położone nad Bystrzycą Dusznicką, w Obniżeniu Dusznickim oraz na zboczach Gór Orlickich i Bystrzyckich. W granicach administracyjnych Dusznik znajduje się Zieleniec, przez co rozpiętość wysokościowa sięga tu do 960 m n.p.m. W Dusznikach istnieje wyraźny podział na część miejską i zdrojową.
Znaleziska archeologiczne świadczą o zamieszkiwaniu tych terenów już w okresie neolitu. Późniejsze osadnictwo związane było ze znanym szlakiem handlowym łączącym Śląsk z Czechami, zwanym szlakiem bursztynowym. W średniowieczu istniała tu słowiańska osada (Dussnik) związana z pobliskim gródkiem Homole (własność von Pannwitzów). Prawa miejskie otrzymały Duszniki w wyniku lokacji na prawie magdeburskim przed 1324 r. Z tegoż roku zachowała się nazwa miasta – Reinharcz. Do 1477 r. miasto wchodziło w skład Czech; później w granicach Hrabstwa Kłodzkiego. Rozwój gospodarczy miasto zawdzięczało górnictwu rud żelaza i hutnictwu, następnie sukiennictwu oraz papiernictwu. W połowie XIV w. zaczęto wydobywać w okolicy rudę żelaza, którą przetapiano w kuźnicy mieszczącej się na terenie dzisiejszego Podgórza. Złoża rud szybko się jednak wyczerpały i górnictwo upadło, by odrodzić się znów po przeszło czterech wiekach. 17 sierpnia 1669 r. w zajeździe „Pod Czarnym Niedźwiedziem” nocował król Jan Kazimierz, podążający po abdykacji do Francji. Chociaż pierwsze wzmianki o źródle mineralnym pochodzą z 1408 r. (Kalte Quelle – „Zdrój Zimny”), to pierwszych badań wody dokonano dopiero w 1769 r. zaliczając ją do leczniczych. Aczkolwiek miejscowa ludność ze źródełek korzystała cały czas. W drugiej połowie XVIII w. Duszniki słynęły z włókiennictwa – wyroby eksportowano głównie do Czech i Austrii. Po zbadaniu wód, ok. kilometr od miasta – w dolnej części ówczesnego Podgórza, zaczęło rozwijać się uzdrowisko. W 1797 r. odkryto „Zdrój Letni” (obecnie „Pieniawa Chopina”) i wzniesiono pierwsze urządzenia kąpielowe. W 1800 r. do kuracji wprowadzono mikstury z wody mineralnej mieszanej z żętycą. W celu uzyskania „półproduktów”, w okolicy założono hodowle owiec i kóz. Dzięki poparciu ministra Hoyma dusznickie uzdrowisko zostało oficjalnie zaliczone do zdrojów królestwa pruskiego, co przysporzyło mu popularności. Rozwój uzdrowiska i nowoczesnych metod leczenia zawdzięcza się dr G. Mogalli. Popularność Dusznik jeszcze bardziej wzrosła po wizycie tu 29 czerwca 1813 r. króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Do Dusznik docierali nie tylko Prusacy ale też i Polacy, głównie z Wielkopolski i Śląska. W 1817 r. odkryto źródło „Ulryki” (obecnie „Jan Kazimierz”). Nie samymi kąpielami kuracjusze żyli. Wędrowano na Szczeliniec Wielki, zaś od 1793 r. upodobano sobie wschody słońca na Orlicy. XIX wiek obfitował w wizyty znakomitych gości. W 1818 r. przebywał na kuracji Józef Elsner, za którego namową w dn. 3.08.1826 r. przyjechał do Zdroju jego wybitny uczeń Fryderyk Chopin z matką i siostrami. W czasie ponad miesięcznego pobytu kompozytor dał dwa koncerty na cele dobroczynne. Na początku XIX w. powyżej Dusznik zbudowano dużą hutę żelaza zwaną Lejarnią należącą do rodziny Mendelssohnów. W 1823 r. przebywał tu Feliks Mendelssohn-Bartholdy, który dał koncert na cele dobroczynne. Inni znani goście Dusznik to m.in. car Aleksander I Wielki, pisarz Fryderyk Skarbek, poeta i kaznodzieja Karol Bołoz Antoniewicz, poeci Roman Zmorski, Zygmunt Bogusz Stęczyński, Zygmunt Krasiński oraz Karl von Holtei. W XIX w. Duszniki znane były niemal w całej Europie – jako kurort i znaczny ośrodek włókiennictwa. W 1862 r. powstały nowe łazienki o 61 kabinach, z których część przystosowano do zabiegów borowinowych. Od 1872 r. zaczęto organizować coroczne „Dni Uzdrowisk Sudeckich”. Napływ kuracjuszy spotęgowało polepszenie komunikacji. W latach 1845-50 zbudowano nową drogę z Polanicy-Zdroju przez Piekielną Dolinę i Szczytną, zaś 30.XI. 1902 r. do Dusznik przyjechał pierwszy pociąg. Pod koniec XIX w. eksploatowano pięć źródeł. W 1911 r. wzniesiono nowy Dom Zdrojowy. Na początku XX w. zaczęły rozwijać się sporty zimowe. Urządzono trasy narciarskie, zbudowano skocznię, tory saneczkowy i bobslejowy oraz lodowisko. Po II wojnie już w 1946 r. zorganizowano pierwszy Festiwal Chopinowski (25-26.VIII). Dawne pensjonaty i hotele zamieniono na szpitale uzdrowiskowe, sanatoria i domy wczasowe. W latach 60. wzniesiono nowy Dom Zdrojowy z pijalnią. Część starych ujęć wód mineralnych zlikwidowano. Przy obwodnicy miasta powstał duży zakład przemysłowy (ZEM). Rozwój uzdrowiska i przemysłu przyczyniły się do wzrostu liczby mieszkańców i powstania nowych osiedli mieszkaniowych. Najsłynniejszą imprezą kulturalną jest Międzynarodowy Festiwal Chopinowski (sierpień), zaś od kilku lat Muzeum Papiernictwa organizuje w lipcu Święto Papieru, mające charakter plenerowego festynu.
Lecznictwo uzdrowiskowe jest aktualnie wiodącą funkcją miasta. Przyczyniają się do tego bogactwo wód leczniczych, klimat i położenie w uroczej dolince pośród górskich szczytów. Zaplecze części uzdrowiskowej stanowią obecnie: Zakład Przyrodoleczniczy świadczący pełną gamę usług leczniczych, dwa szpitale uzdrowiskowe, liczne sanatoria, ośrodki wypoczynkowe, hotele, pensjonaty, restauracje, kawiarnie i bary. W dusznickim uzdrowisku leczy się m.in. choroby układu oddechowego, krążenia, przewodu pokarmowego, ginekologiczne, narządu ruchu i osteoporozę.