Szczeliniec Wielki

Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Gór Stołowych (taką wysokość ma najwyższa forma skalna w całym paśmie – Fotel Pradziada). Góra wyróżnia się z daleka – ma charakterystyczny trapezoidalny kształt. Zaś Góry Stołowe to jedyne w Polsce pasmo górskie o budowie płytowej. Szczeliniec Wielki to krótko mówiąc – góra z piasku.

Wiele milionów lat temu było tu dno morza, na którym gromadził się piaszczysty osad. Pod wpływem nacisku kolejnych warstw osadu i temperatury panującej na dnie morza, piasek zamienił się w skałę. Następnie ruchy górotwórcze spowodowały wypiętrzenie powstałych skał. Późniejsze procesy erozyjne (głównie woda i wiatr) spowodowały powstanie różnych form przypominających kształtem zwierzęta i ludzi.

Pierwsze wejście na Szczeliniec Wielki datowane jest na 1565 lub 1576 r. – sugeruje to niewyraźna data wyryta na Fotelu Pradziada, obok inicjały S.J. Szczyt uznawano wówczas za niemożliwy do zdobycia. „Współczesne” walory turystyczne Szczelińca zostały odkryte dopiero w 1790 r. Były to czasy wojen prusko-austriackich. Przed kolejną spodziewaną wojną król pruski Fryderyk Wilhelm II polecił wznieść wzdłuż granicy łańcuch fortów. Powstały wówczas Fort Wilhelma koło Huty i fort na Kamiennej Górze w Górach Bystrzyckich, zaś w Górach Stołowych fort na Szczytniku i Fort Karola na górze Ptak koło Lisiej Przełęczy. Kierujący pracami major Bonawentura von Rauch zwrócił też uwagę na obronne możliwości wierzchołka Szczelińca. Żołnierze spenetrowali teren, przy „okazji” za pomocą materiałów wybuchowych poszerzyli ciasne przejścia i przerzucili kilka mostków nad przepaściami. Za ordynansa, i jednocześnie przewodnika, major wziął sobie miejscowego chłopaka – 17-letniego Franza Pabla. Zanim zaczęto realizować plany budowy piątego fortu, doszło do królewskiej wizyty. Na początku sierpnia 1790 r. przyjechali dwaj następcy tronu, zaś 10 sierpnia na inspekcję powstających obiektów przybył król Fryderyk Wilhelm II z liczną świtą. Goście byli zachwyceni „cudownym chaosem” skalnych bastionów. Plany militarne porzucono, zauważono zaś walory romantyczne. Rozpowszechniona sława tego miejsca szybko zaczęła przyciągać następnych turystów. 28 sierpnia 1790 r. Szczeliniec zdobył poeta Johann Wolfgang von Goethe. W następnym roku pruski minister do spraw Śląska Karl Georg von Hoym wydał na szczycie ucztę, po której zaczęto nazywać to miejsce Tafelstein. Licznie zaczęli tu przybywać kuracjusze z Dusznik i Kudowy. Wszyscy byli oprowadzani przez Franza Pabla. Ruch turystyczny wzmógł się na tyle, że na widokówkach z przełomu stuleci prezentowano futurystyczne wizje doprowadzenia tu kolei, urządzenia lądowiska sterowców i budowy licznych pensjonatów na szczycie. W 1800 r. był tu ówczesny amerykański ambasador w Prusach, późniejszy prezydent, John Quincy Adams. Romantyzm wkrótce prysnął – za wstęp trzeba było płacić. W 1804 r. ustalono, że dorośli płacą 4 srebrne grosze, zaś dzieci i służące 2 grosze. Pozyskiwane środki przeznaczane były na kolejne inwestycje – m.in. urządzono punkt widokowy na Fotelu Pradziada, budowano schody, poręcze i ścieżki. W 1813 r. podczas wizyty króla Fryderyka Wilhelma III, Pabel został mianowany oficjalnym królewskim przewodnikiem i kasjerem Szczelińca Wielkiego. Wejścia do skalnych labiryntów broniła drewniana brama, do której klucz miał przewodnik. Dla ułatwienia wejścia na szczyt, w 1814 r. zbudowano 665 kamiennych schodów. W 1815 r. na szczycie powstał pierwszy letni schron. Zwiedzanie Szczelińca stało się modne i było żelaznym punktem programu wypoczynku w okolicznych uzdrowiskach. Fryderyk Chopin był bardzo zawiedziony, że stan zdrowia nie pozwolił mu w 1826 r. zdobyć szczytu zwanego Heuscheuer. W 1827 r. zbudowano schody sprowadzające z tarasów południowych do Karłowa (obecnie schodzi się tędy ze szczytu). W 1830 r. na jednym z tarasów południowych wzniesiono drewniany pawilon widokowy zwany Belweder (istniał do lat 60. XX w.). W 1843 r. Pabel napisał pierwszy przewodnik – „Krótka historia uprzystępnienia Szczelińca”. Można dowiedzieć się z niego m.in., że w latach 1813-51 na Szczeliniec weszło 60 tysięcy osób. W 1845 r. zbudowano w stylu tyrolskim istniejące do dziś schronisko zwane „szwajcarką”, które od początku było przeznaczone do obsługi turystów. W latach 1867-70 powstała tzw. Szosa Stu Zakrętów, co jeszcze bardziej wzmogło ruch turystyczny. Pod koniec XIX w. zadania utrzymania tras i urządzania punktów widokowych przejęło Kłodzkie Towarzystwo Górskie (GGV). Po wojnie Szczeliniec Wielki stał się najpopularniejszym miejscem turystycznym na Ziemi Kłodzkiej. Sprzyjało temu zwłaszcza bliskie położenie trzech uzdrowisk oraz rozwój funkcji wczasów pracowniczych. W 1957 r. szczyt objęto ochroną w formie rezerwatu, zaś w 1981 r. utworzono Stołowogórski Park Krajobrazowy. Od 1993 r. Szczeliniec Wielki jest „perłą w koronie” Parku Narodowego Gór Stołowych.

W północno-zachodniej części szczytu znajduje się schronisko „Na Szczelińcu”. Całość złożona jest z dwóch elementów – dawnego schroniska „Schweizerhaus” zbudowanego w 1845 r. oraz części gastronomicznej z salą jadalną, dobudowanej w 1857 r. Jest to jedyne w Sudetach schronisko pozbawione możliwości dojazdu. Transport zaopatrzenia odbywa się windą towarową. Po wojnie obiekt był czynny sezonowo; w latach 70. zaniechano udzielania noclegów. Po gruntownym remoncie, od września 2006 r. schronisko jest czynne bez przerwy w pełnym zakresie (noclegi i wyżywienie). Z naturalnego skalnego tarasu przed schroniskiem (Wielkie Tarasy) roztacza się rozległa panorama m.in. na pobliską Pasterkę i Broumovské stěny oraz Karkonosze na horyzoncie. W skalnej niszy wmurowano tablice upamiętniające m.in. J.W. Goethego i F. Pabla. Za schroniskiem zaczyna się płatna część trasy turystycznej. Kasy oficjalnie czynne są od 1 maja do 31 października. Poza tym okresem zwiedza się na własną odpowiedzialność; w zimie nie jest to zbyt bezpieczne. Skalny labirynt Szczelińca zwiedza się wyłącznie po wyznaczonym szlaku. W 2001 r. usprawniono zwiedzanie – trasa jest jednokierunkowa, przez co jednak omija się sporo atrakcyjnych miejsc. Własne nazwy ma ponad 50 form skalnych. Najsłynniejsze to m.in. Wielbłąd, Kwoka, Mamut, Fotel Pradziada, Głowa Księżniczki Emilki, Głowa Murzyna, Słoń, Koński Łeb, Żółw. „Cudowny chaos” skalnych bastionów wciąż przyciąga tłumy turystów.

Informacje praktyczne:
* W sezonie turystycznym (1 maja – 31 października) wstęp na Szczeliniec Wielki jest płatny.

* Obiekty turystyczne na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych można zwiedzać w sezonie letnim tj. od 1 maja do 31 października. W okresie od 1 listopada do 30 kwietnia udostępnianie uzależnione jest od warunków pogodowych. Ze względów na występujące okresowo silne oblodzenie, część szlaków turystycznych w Górach Stołowych jest w zimie zamknięta.

REKLAMA:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Rozwiąż równanie: *Time limit exceeded. Please complete the captcha once again.